อุชฺฌาเปตพฺพนฺติ เหฏฺฐา กตฺวา จินฺตาเปตพฺพํ, ตํ ปน อุชฺฌาปนํ เตสํ นีจกิริยาย ชานาปนํ โหตีติ อาห ‘‘ชานาเปตพฺพา’’ติฯ

ปริตฺตปริกมฺมกถาวณฺณนา

ปริตฺตสฺส ปริกมฺมํ กเถตพฺพนฺติ อาฏานาฏิยปริตฺตสฺส ปริกมฺมํ ปุพฺพุปจารฏฺฐานิยํ เมตฺตสุตฺตาทิ กเถตพฺพํฯ เอวญฺหิ ตํ ลทฺธาเสวนํ หุตฺวา เตชวนฺตํ โหติฯ เตนาห ‘‘ปฐมเมว หี’’ติอาทิฯ ปิฏฺฐํ วา มํสํ วาติ วา-สทฺโท อนิยมตฺโถ, เตน มจฺฉฆตสูปาทิํ สงฺคณฺหาติฯ โอตารํ ลภนฺติ อตฺตนา ปิยายิตพฺพอาหารวเสน ปิยายิตพฺพฏฺฐานวเสน จฯ ‘‘ปริตฺต…เป.… นิสีทิตพฺพ’’นฺติ อิมินาว ปริตฺตการกสฺส ภิกฺขุโน ปริสุทฺธิปิ อิจฺฉิตพฺพาติ ทสฺเสติฯ

‘‘ปริตฺตการโก…เป.… สมฺปริวาริเตนา’’ติ อิทํ ปริตฺตกรเณ พาหิรรกฺขาสํวิธานํฯ ‘‘เมตฺตจิตฺตํ …เป.… กาตพฺพ’’นฺติ อิทํ อพฺภนฺตรรกฺขา อุภยโต รกฺขาสํวิธานํฯ เอวญฺหิ อมนุสฺสา ปริตฺตกรณสฺส อนฺตรายํ กาตุํ น วิสหนฺติฯ มงฺคลกถา วตฺตพฺพา ปุพฺพุปจารวเสนฯ สพฺพสนฺนิปาโตติ ตสฺมิํ วิหาเร, ตสฺมิํ วา คามเขตฺเต สพฺเพสํ ภิกฺขูนํ สนฺนิปาโตฯ โฆเสตพฺโพ,‘‘เจติยงฺคเณ สพฺเพหิ สนฺนิปติตพฺพ’’นฺติฯ อนาคนฺตุํ นาม น ลพฺภติ อมนุสฺเสน พุทฺธาณาภเยน, ราชาณาภเยน จฯ คหิตกาปเทเสน อมนุสฺโสว ปุจฺฉิโต โหตีติ อาห ‘‘อมนุสฺสคฺคหิตโก ‘ตฺวํ โก นามา’ติ ปุจฺฉิตพฺโพ’’ติฯ มาลาคนฺธาทีสุ ปูชนตฺถํ วินิยุญฺชิยมาเนสุฯ ปตฺตีติ ตุยฺหํ ปตฺติทานํฯ ปิณฺฑปาเต ปตฺตีติ ปิณฺฑปาเต ทิยฺยมาเน ปตฺติทานํฯ เทวตานนฺติ ยกฺขเสนาปตีนํฯ ปริตฺตํ ภณิตพฺพนฺติ เอตฺถาปิ ‘‘เมตฺตจิตฺตํ ปุเรจาริกํ กตฺวา’’ติ จ ‘‘มงฺคลกถา วตฺตพฺพา’’ติ จ ‘‘วิหารสฺส อุปวเน’’ติ เอวมาทิ จ สพฺพํ คิหีนํ ปริตฺตกรเณ วุตฺตํ ปริกมฺมํ กาตพฺพเมวฯ

สรีเร อธิมุจฺจตีติ สรีรํ อนุปวิสิตฺวา วิย อาวิสนฺโต ยถา คหิตกสฺส วเสน น วตฺตติ, อตฺตโน เอว วเสน วตฺตติ, เอวํ อธิมุจฺจติ อธิฏฺฐหิตฺวา ติฏฺฐติฯ เตนาห ‘‘อาวิสตีติ ตสฺเสว เววจน’’นฺติฯ ลคฺคตีติ ตตฺเถว ลคฺโค อลฺลีโน โหติฯ เตนาห ‘‘น อเปตี’’ติฯ

โรคํ วฑฺเฒนฺโตติ ธาตูนํ สมภาเวน วตฺติตุํ อปฺปทานวเสน อุปฺปนฺนํ โรคํ วฑฺเฒนฺโตฯ ธาตูนํ วิสมภาวาปตฺติยา จ อาหารสฺส จ อรุจฺจเนน คหิตกสฺส สรีเร โลหิตํ สุสฺสติ, มํสํ มิลายติ, ตํ ปนสฺส ยกฺโข ธาตุกฺโขภนิมิตฺตตาย กโรนฺโต วิย โหตีติ วุตฺตํ ‘‘อปฺปมํสโลหิตํ กโรนฺโต’’ติฯ

[283] เตสํ นามานิ อินฺทาทินามภาเวน โวหริตพฺพโตฯ ตโตติ ตโต อาโรจนโต ปรํฯ เตติ ยกฺขเสนาปตโยฯ โอกาโส น ภวิสฺสตีติ ภิกฺขุภิกฺขุนิโย, อุปาสกอุปาสิกาโย วิเหเฐตุํ อวสโร น ภวิสฺสติ สมฺมเทว อารกฺขาย วิหิตตฺตาติฯ

อาฏานาฏิยสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนาฯ

10. สงฺคีติสุตฺตวณฺณนา

[296] ทสสหสฺสจกฺกวาเฬติ พุทฺธเขตฺตภูเต ทสสหสฺสปริมาเณ จกฺกวาเฬฯ ตตฺถ หิ อิมสฺมิํ จกฺกวาเฬ เทวมนุสฺสาเยว กตาธิการา, อิตเรสุ เทวา วิเสสภาคิโนฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ ญาณชาลํ ปตฺถริตฺวา’’ติฯ ญาณชาลปตฺถรณนฺติ จ เตสํ เตสํ สตฺตานํ อาสยาทิวิภาวนวเสน ญาณสฺส ปวตฺตนเมวฯ เตนาห ‘‘โลกํ โวโลกยมาโน’’ติ, สตฺตโลกํ พฺยวโลกยมาโน อาสยานุสยจริตาธิมุตฺติอาทิเก วิเสสโต โอคาเหตฺวา ปสฺสนฺโตติ อตฺโถฯ มงฺคลํ ภณาเปสฺสนฺติ ‘‘ตํ เตสํ อายติํ วิเสสาธิคมสฺส วิชฺชาฏฺฐานํ หุตฺวา ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสา’’ติฯ ตีหิ ปิฏเกหิ สมฺมสิตฺวาติ ติปิฏกโต เอกกทุกาทินา สงฺคเหตพฺพสฺส สงฺคณฺหนวเสน สมฺมสิตฺวา วีมํสิตฺวาฯ ญาตุํ อิจฺฉิตา อตฺถา ปญฺหา, เต ปน อิมสฺมิํ สุตฺเต เอกกาทิวเสน อาคตา สหสฺสํ, จุทฺทส จาติ อาห ‘‘จุทฺทสปญฺหาธิเกน ปญฺหสหสฺเสน ปฏิมณฺเฑตฺวา’’ติฯ เอวมิธ สมฺปิณฺเฑตฺวา ทสฺสิเต ปญฺเห ปรโต สุตฺตปริโยสาเน ‘‘เอกกวเสน ทฺเว ปญฺหา กถิตา’’ติอาทินา (ที. นิ. อฏฺฐ. 3.349) วิภาเคน ปริคเณตฺวา สยเมว ทสฺเสสฺสติฯ